De Afro-Surinaamse keuken kent heel wat lekkere en voedzame gerechten en ingrediënten. Echter kent deze keuken ook enkele gevaren voor de gezondheid waar niet iedereen zich bewust van is. Om die reden hebben we enkele van deze gevaren op een rijtje gezet en uitgelicht.
De ingrediënten en gerechten die wij hier benoemen als zijnde gevaarlijk voor je gezondheid komen voornamelijk uit de tijd van de slavernij. Onze tot slaafgemaakte voorouders moesten hun dieet noodgedwongen aanpassen om toch te kunnen overleven (Lees ook Delicatesse of afval). Hierdoor zijn er naast overeenkomsten ook heel wat verschillen ontstaan in voeding en voedingspatronen van de tot slaafgemaakte Afrikanen in Suriname ten opzichte van wat zij gewend waren van hun plaats van herkomst. Veelal waren de tot slaafgemaakte Afrikanen afhankelijk van wat beschikbaar werd gesteld en van wat zij mochten eten. Beschikbaarheid van ingrediënten, de sociaal economische positie en migratie hebben er na de slavernij verder voor gezorgd dat de Afro-Surinaamse keuken is veranderd. Als gevolg hiervan zijn er enkele voedingsgevaren geslopen in de keuken waarvan wij enkelen hieronder voor jullie gaan uitlichten.
Zonnebloemolie
Zonnebloemolie is één van de meest gebruikte oliën in de Afro-Surinaamse keuken. En hoewel zonnebloemolie gezondheidsvoordelen heeft, zijn er ook enkele gevaren te benoemen.
Zo is het rookpunt van zonnebloemolie laag, waardoor het goed is voor koud gebruik maar minder goed voor koken op hoge temperaturen, zoals bij bakken en zeker frituren het geval is. Zo is zonnebloemolie koploper als het gaat om het produceren van de kankerverwekkende aldehyden als ermee wordt gefrituurd.
Een ander probleem dat zonnebloemolie met zich meebrengt is dat deze vooral linolzuur (omega 6) bevat. Het gevaar is dat het de balans wat betreft de inname van omega 6 en omega 3 verstoort. Linolzuur is een vetzuur dat ontstekingsbevorderend werkt. Teveel hiervan ten opzichte van omega 3 (ontstekingsremmend vetzuur) kan er dus voor zorgen dat ontstekingen in het lichaam erger worden en niet opgelost kunnen worden.
Dit betekent niet dat je al je gekochte zonnebloemolie moet weggooien. Het beste is als je deze voornamelijk voor salades en andere koude gerechten gebruikt. Verder is het handig om te variëren met het gebruik van je oliën. Maak bijvoorbeeld ook gebruik van extra vierge olijfolie, avocado-olie en kokosolie. Tevens kunnen deze 3 oliën tegen hogere temperaturen dan zonnebloemolie.
Veel kant-en-klare producten, maar ook boter en diverse plantaardige melksoorten bevatten zonnebloemolie. Hierdoor kan je al snel een overschot aan omega 6 binnenkrijgen ten opzichte van omega 3. Zorg er dan ook via je voeding voor dat je voldoende omega 3 binnenkrijgt om de balans te behouden.
Rood vlees
Vlees is volop aanwezig in de de Afro-Surinaamse keuken. Rood vlees, waaronder zoutvlees en varkensvlees, is ook heel populair in de Afro-Surinaamse keuken. Zoutvlees en varkensvlees komen in vele Afro-Surinaamse gerechten voor. Denk hierbij aan cassavesoep, okersoep, masoesa moksi alesi en ook kousenband zoutvlees of sopropo zoutvlees. Zoals je kunt lezen zijn er volop gerechten met rood vlees. Vleessoorten zoals zoutvlees en varkensvlees zijn vleessoorten die Afro-Surinamers zijn gaan eten ten tijde van de slavernij. Het is bijvoorbeeld op de slavenschepen dat de tot slaafgemaakte Afrikanen varkensvlees gevoed kregen zodat ze aankwamen en zij er “beter” uitzagen voor de verkoop. Hoewel rood vlees een goede bron van proteïne, vitamine B, ijzer en zink is, verhoogt het consumeren van rood vlees de kans op diverse ziektes zoals darmkanker, diabetes type 2 en een beroerte. Het is daarom belangrijk om op jouw inname van rood vlees te letten als jij deze meerdere keren per dag of elke dag consumeert. Het is ook raadzaam om enkele vleesloze (vegetarische of veganistische) dagen in te lassen.
Orgaanvlees
Orgaanvlees is een ander soort vlees dat veelvuldig wordt gegeten door Afro-Surinamers. Denk aan bere, fladder, maar ook de diverse sambal gemaakt van maagjes, lever en niertjes. Hoewel ook deze vleessoort voedingsstoffen bevat heeft het ook vele nadelen. Vanwege de verzadigde vetten en het hoge cholesterolgehalte kan het zorgen voor hart- en vaatziekten. En is het dus zeker niet raadzaam als je al binnen de risicogroep valt of al hart- en vaatziekten hebt. Verder zijn deze vleessoorten hoog in vitamine A en een hoge consumptie van vitamine A kan o.a. zorgen voor geboorteafwijkingen. Dus voor vrouwen die zwanger willen worden, al zwanger zijn of jonge kinderen is het belangrijk om hier waakzaam op te zijn aangezien deze mensen minder vitamine A nodig hebben. Orgaanvlees wordt ook in verband gebracht met een niet-alcoholische leververvetting en met blaaskanker. Het is daarom belangrijk om goed te letten op de hoeveelheid orgaanvlees dat je consumeert. Je kunt sommige sambal soorten ook namaken met plantaardige en voedzame ingrediënten, zoals bijvoorbeeld dit recept van portobello sambal.
Witte rijst
De meeste gerechten uit de Afro-Surinaamse keuken bestaan voor een groot deel uit rijst of worden met rijst geserveerd. Rijst pom en pastei, de diverse moksi alesi’s, maar ook diverse soepen kunnen als voorbeeld worden opgenoemd. De rijst dat vaak wordt gebruikt is de weinig voedzame en met een hoge glycemische index witte rijst. Regelmatig consumeren van witte rijst is gelinkt aan diabetes type 2. Verder kan witte rijst door het gebrek aan vezels zorgen voor constipatie en een opgeblazen buik. Net als met rood vlees is witte rijst ten tijde van de slavernij in het dieet gekomen. In Afrika werd de van Afrikaanse origine zwarte rijst geconsumeerd. Deze rijstsoort werd ook door de tot slaafgemaakte Afrikanen in o.a. hun haren meegesmokkeld. Zwarte rijst werd eerst ook veelvuldig verbouwd in Suriname tot het werd ingewisseld voor de commercieel en financieel interessantere witte rijst. Zwarte rijst is overigens veel voedzamer dan witte. Lees meer over zwarte rijst en waarmee je witte rijst eventueel kunt vervangen.
Literatuurlijst
- Burry, Madeleine H. “Is Sunflower Oil Healthy?” LIVESTRONG.COM, 6 september 2021, www.livestrong.com/article/458009-is-sunflower-oil-healthy.
- Cancer: Carcinogenicity of the consumption of red meat and processed meat. www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/cancer-carcinogenicity-of-the-consumption-of-red-meat-and-processed-meat.
- “Eating white rice regularly may raise type 2 diabetes risk”. News, 9 januari 2014, www.hsph.harvard.edu/news/hsph-in-the-news/eating-white-rice-regularly-may-raise-type-2-diabetes-risk.
- “Gamma-linolenic acid”. Mount Sinai Health System, www.mountsinai.org/health-library/supplement/gamma-linolenic-acid#:~:text=Linoleic%20acid%20and%20arachidonic%20acid,hand%2C%20may%20actually%20reduce%20inflammation.
- Gupta, Sanjana. “The Effects of Eating Liver”. LIVESTRONG.COM, 10 februari 2020, www.livestrong.com/article/491280-the-effects-of-eating-liver.
- Plowe, Kelly. “The 7 Healthiest Cooking Oils and 2 to Avoid”. LIVESTRONG.COM, 6 januari 2021, www.livestrong.com/article/13727374-healthiest-cooking-oil.
- Singh, Amar. “Red Meat”. Diabetes, 8 november 2022, www.diabetes.co.uk/food/red-meat.html.
- Vlees. mobiel.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vlees.aspx.
- Website, Nhs. “Red meat and the risk of bowel cancer”. nhs.uk, www.nhs.uk/live-well/eat-well/food-guidelines-and-food-labels/red-meat-and-the-risk-of-bowel-cancer.
- Zaleska. “The Pros and Cons of Eating Organ Meat”. Cleveland Clinic, 4 december 2022, www.google.nl/amp/s/health.clevelandclinic.org/organ-meat-benefits/amp.