De Ifa van de Yoruba is een belangrijke bouwsteen en speelt daardoor een belangrijke rol in de spirituele wetenschap (religie/spiritualiteit) van de Afrikaanse diaspora. Ifa is een belangrijke bouwsteen van Candomble in Brazilië, Santaria op Cuba en Vodou in Haïti. Wat betreft winti uit Suriname wordt er gezegd dat de invloed van de Yoruba gemeenschap en dus ook de Ifa marginaal is geweest. Verder onderzoek laat zien dat dit niet perse het geval is. In dit artikel vertellen wij hier meer over.

Voordat we verdergaan is het handig om uit te leggen wat Ifa is. Ifa is de spirituele wetenschap en dus religie, spirituele stroming en levensovertuiging van de Yoruba gemeenschap uit Nigeria. Deze gemeenschap heeft zich vanuit Oost-Afrika (Kemet en Kush) gevestigd in West-Afrika en is door de trans-Atlantische slavernij verbonden met de nazaten van de tot slaafgemaakte Afrikanen.

De rol van Yoruba binnen winti
Ook in Suriname is er een spirituele wetenschap ontwikkeld met als bouwstenen diverse Afrikaanse spirituele wetenschappen van onze tot slaafgemaakte Afrikaanse voorouders. We weten dat de Akan, de Bantu-Kongo en de Fon gemeenschap een nadrukkelijke stempel hebben gedrukt op en een prominente rol hebben gespeeld in de ontwikkeling van winti. Deze stempels zijn nog zichtbaar in de gebruiken, liederen, dansen en termen binnen winti. Van de Ibo (Igbo) uit Nigeria, de Mandingo uit Gambia en Yoruba uit Nigeria wordt er gezegd dat zij een rol in Suriname en winti heeft gespeeld, maar dat deze marginaal is. Echter dieper onderzoek laat zien dat de rol van de Yoruba en hun Ifa niet zo marginaal is als men denkt. En dat er wel meer tot slaafgemaakte Yoruba Afrikanen naar Suriname zijn vervoerd dan gedacht.

Voorouders uit Dahomey, Benin en Oyo
Vanuit de kust van Dahomey, het tegenwoordige Benin, zijn er aanzienlijk veel tot slaafgemaakte Afrikanen naar Suriname vervoerd. Dit is de reden dat er vele Surinamers voorouders hebben van de Fon gemeenschap, omdat zij in Dahomey (Benin) gevestigd waren. Hierdoor hebben de tot slaafgemaakte slaven uit Dahomey (Fon) een rol gespeeld in Suriname en de ontwikkeling van winti. Geschiedschrijving leert ons dat er een innige link is tussen de toenmalige Dahomey, Benin en Oyo koninkrijken. Deze link is er op meerdere manieren en uit zich op diverse manieren in de culturen van deze toenmalige koninkrijken. Zo speelden paarden een belangrijke rol binnen alle drie gemeenschappen, waren het gemeenschappen met een levendige krijgscultuur en hadden ze in de basis dezelfde spirituele wetenschap/religie. Hetzij met enkele detail verschillen. Vanuit Afrika zijn er meer tot slaafgemaakte Afrikanen naar Suriname verscheept vanaf de kust van Dahomey dan van de kust waar de Yoruba koninkrijk zich bevond. Hierdoor zijn zoals eerder gezegd veel mensen vanuit de Fon gemeenschap uit Dahomey naar Suriname verscheept. Maar zoals ook eerder gezegd was er een levendige krijgscultuur in Dahomey en de geschiedschrijving leert ons dat er vele oorlogen zijn gevoerd tussen de koninkrijken van Dahomey, Benin en Oyo. Het grootste deel van de tot slaafgemaakte Afrikanen die vanuit Dahomey werden verscheept waren krijgsgevangen uit de oorlogen met Benin en Oyo. Dit betekent dat er dus heel wat Afrikanen van de Edo gemeenschap (Benin) en de Yoruba gemeenschap (Oyo) zijn verscheept naar o.a. Suriname. Hierdoor is het aandeel van de Yoruba gemeenschap in Suriname groter dan algemeen gedacht wordt en de invloed van Ifa in winti ook.

Spirituele link tussen Dahomey, Benin en Oyo
De eerdergenoemde link tussen de gemeenschappen in Dahomey, Benin en Oyo is ook op spiritueel gebied te zien. De spirituele systemen van deze gemeenschappen hebben allen dezelfde basis en structuur, maar met gedetailleerde verschillen. Zo wordt een winti bij Dahomey (Fon) gemeenschappen vodu genoemd en bij de Oyo (Yoruba) gemeenschappen orisha. Binnen winti zijn de invloeden van de Dahomey Afrikanen bekend, maar van de Yoruba minder bekend. Maar invloed vanuit Dahomey is ook invloed vanuit Oyo, omdat zij met elkaar verbonden zijn. Verder gaat het ontstaan van het Yoruba koninkrijk verder terug dan van Dahomey. De gemeenschappen daar gaven en geven aan dat zij niet weten waar Vodun (spirituele wetenschap) precies vandaan komt behalve dat hun eerste koning ermee kwam. Aangezien het Yoruba koninkrijk ouder is en aangezien Dahomey in het begin een kolonie was van Oyo (Yoruba) en de gehele spirituele wetenschap van Vodun ook Fa wordt genoemd is het aannemelijk dat Vodun de vertaling van de Ifa is van de Fon gemeenschappen uit Dahomey. De Dahomey, Benin en Oyo koninkrijken besteedden allen speciale aandacht aan dezelfde winti/vodu/orisha die een prominente rol speelde in hun samenlevingen, namelijk Ogun.

Ogun
Ogun is de winti die zorgt voor civilisatie omdat het de winti is die kennis en kracht geeft van o.a. vuur, ijzer en technologie. Hierdoor is deze verbonden met oorlog, jagen, metaalbewerking en landbouw. In Suriname heeft deze winti/vodu/orisha een splitsing ondergaan en is nu bekend als de winti’s Djebri en Adjaini. Winti’s die met dezelfde aspecten worden geassocieerd als Ogun.

Leba
Een andere winti in Suriname die we terugvinden bij de Yoruba is de winti genaamd Leba, in West-Afrika en dus bij de Yoruba is deze bekend onder diverse namen, namelijk Elegba, Elgbara en Esu.

Obatala
Zoals eerder vermeld was de krijgscultuur levendig in Dahomey, Benin en Oyo. Binnen de krijgscultuur speelden paarden een belangrijke rol. Alle drie koninkrijken hadden een krijgsafdeling van de krijgers met paarden. Dit was een afdeling van de belangrijkste en beste krijgers. De Yoruba krijgers van Oyo stonden bekend als de meest formidabele krijgers te paard. De verschijningsvorm van de winti Loko die in sommige gevallen ook officierswinti wordt genoemd vindt hier o.a. zijn oorsprong. Loko, de vader der winti’s, die van adel is en verschijnt in zijn officierskostuum en te paard komt is hier naar terug te voeren. De Yoruba, maar ook de Benin en Dahomey koningen maakten deel uit van de krijgsafdelingen die oorlog voerden te paard. De winti Loko vertoont overeenkomsten met de vodu/orisha uit deze streek genaamd Obatala, die zich ook wit kleed en vader der orishas is. De verschijningsvorm van Loko doet denken aan de krijgsofficieren van de Yoruba, maar de naam Loko is afkomstig uit Dahomey waar Obatala Loko wordt genoemd.

Onuitwisbare rol
Alhoewel de invloed van de Fante-Akan gemeenschap, de Fon en de Bantu-Kongo (Bakongo) gemeenschappen het invloedrijkst zijn geweest en het duidelijkst naar voren komt is het dus interessant om te weten dat de Yoruba gemeenschap en hun spirituele wetenschap de Ifa ook een onuitwisbare rol hebben gespeeld in de ontwikkeling van winti. Als laatste is het wellicht interessant om te vermelden dat de Yoruba gemeenschap evenals de Akan en Bakongo gemeenschap een band hebben met Kemet (Egypte) en dus ook Kush (Sudan).

Winti Een Afro-Surinaamse spirituele wetenschap voor holistisch welzijn

Literatuurlijst

Benin, Oyo, and Dahomey. (1983, 7 januari). Penn Museum. https://www.penn.museum/sites/expedition/benin-oyo-and-dahomey/

Black History Month. (2019, 29 november). The History of the Kingdom of Dahomey. Black History Month 2021. https://www.blackhistorymonth.org.uk/article/section/pre-colonial-history/the-history-of-the-kingdom-of-dahomey/

Intro Into The Voodoo Deities and The Origins of Voodoo. (2018, 17 januari). [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=5TMfQsoNJ2U&feature=youtu.be

Kessler, P. L. (z.d.). Kingdoms of West Africa – Dahomey / Benin. The History Files. Geraadpleegd op 13 juli 2021, van https://www.historyfiles.co.uk/KingListsAfrica/AfricaDahomey.htm

Stephen, H. J. M., & C. (1998). Winti (3de ed.). Karnak.

Wooding, C. J. (2013). Winti: Een Afroamerikaanse godsdienst in Suriname. Dubois.