Winti is gecreëerd in Suriname en is om die reden een Surinaams concept. Echter is het ontwikkeld door Afrikaanse mensen en met Afrikaanse bouwstenen. Hierom valt winti onder afrocentrische/africentrische spiritualiteit en zal deze vanuit een africentrisch perspectief bekeken dienen te worden om de volledige diepgang en potentie ervan te begrijpen. Ondanks dit feit wordt winti door velen vanuit een eurocentrisch perspectief bekeken, beleefd en belijd. In dit artikel geven we je enkele voorbeelden van het verschil tussen een afri- en eurocentrische kijk op winti.
Allereerst is het belangrijk om duidelijk te maken dat met africentrisch wordt bedoeld dat Afrika het centrum en het startpunt is van denken. De kijk en de filosofie komt vanuit Afrika. Hiermee bedoelen we het perspectief en de filosofie die er in de pre slavernij en de pre koloniale tijd in Afrika was. Tegenwoordig is er een filosofie en perspectief dat een mengelmoes is van afri- en eurocentrisch denken en deze is dus niet meer hetzelfde als pre slavernij en pre koloniaal.
Winti en Afrika
Hiermee komen we bij het eerste punt van verschil tussen de africentrische kijk en beleving van winti versus de eurocentrische kijk. Dit is namelijk het lostrekken van winti en Afrika. Winti is africentrisch en is ontwikkeld door Afrikanen die ontvoerd werden uit Afrika en tot slaaf werden gemaakt in Suriname. Door de heersende afrifobie zijn er mensen die zeggen dat winti Surinaams is en losstaat van Afrika. Dit ondanks dat principes en wetmatigheden (bouwstenen) afkomstig zijn uit Afrika en deze zijn aangepast aan de omgeving en de situatie waarin de tot slaaf gemaakte Afrikanen zich bevonden. Winti kan dus nooit los worden gezien van Afrika en daarmee Afrikaanse mensen. Echter kan de vorm van het praktiseren veranderen zolang de principes en wetmatigheden in ere worden gehouden.
Dynamiek en circulariteit
Dit brengt ons naar het tweede punt. Zoals we al aangaven is winti africentrisch, daarmee is het dynamisch en circulair. Dit betekent dat deze onderhevig is aan verandering net als alles dat natuur kosmisch is. Echter is er een groep (puristen) die vinden dat winti niet kan en mag veranderen en dat het overal en te allen tijde hetzelfde belijd moet worden. Rituelen moeten op dezelfde manier en plaats uitgevoerd worden. Winti pre’s moeten bijvoorbeeld in een kampu (kamp) onder een zinkdak uitgevoerd worden. Danspassen moeten altijd hetzelfde zijn. Dit is echter een eurocentrisch perspectief op winti waarbij denken vanuit protocollen en lineair denken gemeengoed zijn. Zoals eerder benoemd is winti aan verandering onderhevig en is het zelfs een kracht van de wintileer. De verandering die slavernij en kolonialisme teweegbracht op het continent Afrika en in de Afrikaanse gemeenschappen. Sterker nog, winti is ontwikkeld door verandering. Het is de samensmelting van onder andere de leer van de Bakongo, Akan, Ewe en Mandingo, wat dus al verandering op zich betekent. Vandaag de dag spelen likeur en sterke drank een rol in diverse winti rituelen, terwijl er in Afrika nauwelijks alcohol werd gebruikt, hooguit palmwijn. Dit is op zichzelf al een verandering.
Christendom als aanvulling
Het laatste punt is het idee dat winti aangevuld moet worden met een andere religie, namelijk het christelijke geloof, om volwaardig te zijn. Als men vanuit een eurocentrische kijk winti praktiseert en beleeft gaat er vaak eurofilie hierachter schuil. Waarbij Europees denken, maar meer specifiek christelijk denken, het referentiepunt is voor het praktiseren van winti. Winti wordt vergeleken met christendom en moet hieraan voldoen om volwaardig te zijn. Of is gedegradeerd tot alleen een cultuur, waardoor er ruimte overblijft om een andere religie te praktiseren. Hierdoor worden er elementen toegevoegd om het volwaardig te maken. Een bijkomstig motief is om winti aan te vullen zodat het niet valt onder afgoderij en de eurocentrische belijder dus met een schoon geweten winti kan praktiseren. Winti komt zoals eerder gezegd vanuit Afrikaanse bouwstenen die er waren voor welke religie dan ook. Winti is compleet en heeft geen aanvulling nodig. Wanneer er een gebrek wordt ervaren ligt het vaak aan het gebrek aan kennis en of kunde van de persoon of personen die winti praktiseren.